جرایم اینترنتی و سایبری دادسرا و نقش وکیل

استفاده ی روزافزون مردم از کامپیوتر، جستجو (سرچ)، وب گردی و استفاده از سایتها و فراگیر شدن سریع شبکه های اجتماعی همچون اینستاگرام، تلگرام و … طبیعتا وقوع اعمال و ارتکاب جرایمی در فضای مجازی (اینترنت و سایبر) و اخلال در نظم عمومی را به همراه داشته است.

به همین خاطر، برای ایجاد نظم و امنیت و محافظت از حقوق و منافع حکومت و مردم در گستره فناوری اطلاعات و ارتباطات، در بستر فضای سایبری، قانون جرایم رایانه ای در سال 1388 و، متعاقبا، قانون دادرسی الکترونیکی در سال 1393 تصویب شد. در قانون دادرسی الکترونیکی، ابعاد ماهوی از شکلی تفکیک شد که در قانون جرایم رایانه ای چنین تفکیکی وجود نداشت. به این ترتیب، «آیین دادرسی» که مسائل شکلی و تشریفاتی را در بر می گیرد، از مبحث «جرایم و مجازاتها» که به مسائل ماهوی می پردازد (مواد 729 تا 759 قانون مجازات اسلامی- تعزیرات) مجزا شد (توجه: این مواد، یعنی مسائل ماهوی، تحت عنوان قانون جرایم رایانه ای در سال 1388 به تصویب رسیده است)؛ مسائل شکلی نیز در بخش دهم از قانون آیین دارسی کیفری مصوب 1392 (از ماده 664 تا ماده 687) گنجانده شد. وکیل جرایم رایانه ای

جرایم رایانه ای، در بحبوحه حضور و گسترش شرکتهای موسوم به “شرکتهای هرمی” و بازاریابی شبکه ای (یا اصطلاحا،  نتوورک مارکتینگ: network marketing)، تعداد نسبتا زیادی از مردم جذب این شرکتهای هرمی از جمله معروفترین آنها شرکت گلد کوئست شدند که در نهایت، اغلب ایشان دچار خسران مالی و برخی حتا دچار از هم پاشیدگی خانواده خود شدند.

قانون جرایم رایانه ای از جمله قوانین خاص به حساب می آید. جرایم سایبری و اینترنتی، رایانه ای (کامپیوتری) و به طور کلی، فضای مجازی، مسائل فنی و تخصصی ویژه ای را در حوزه حقوق جنایی (جزایی، کیفری) رایانه ای به وجود آورده است. با وجود گذشت حدود یک دهه از تصویب قانون جرایم رایانه ای و تشکیل دادسرای جرایم رایانه ای (دادسرای ناحیه 31) در تهران، هنوز بسیاری از قضات و وکلای دادگستری با مسائل و ظرایف جرایم رایانه ای (جرایم سایبری) آشنایی ندارند. وکیل دادگستری و مشاور حقوقی در جرایم رایانه ای، اینترنتی و یا سایبری در صورتی می تواند به عنوان وکیل جرایم اینترنتی (سایبری) موفق باشد که با اصول کامپیوتر (رایانه)، اینترنت و مبانی فنی و تخصصی آن آشنایی ولو اندک داشته باشد. مضافا اینکه، یک وکیل پایه یک دادگستری متخصص در جرایم اینترنتی (سایبری)، نیک می داند که برای تحصیل نتیجه مطلوب و موفقیت در پرونده، شایسته است که با متخصصین و کارشناسان حوزه جرایم رایانه ای، اینترنت و سایبر و آی تی (IT) نیز هم اندیشی کرده گاهی حتا مشاوره تخصصی بگیرد.

در تهران، دادسرای جرایم رایانه ای (دادسرای ناحیه 31) پرونده های زیادی در خصوص شرکتهای هرمی و شرکتهای مدعی بازاریابی شبکه ای، سایتهای ، ی رایانه ای، تحصیل نامشروع مال، انتشار فیلم و عکس های خصوصی، نقض حریم خصوصی، اخاذی از طریق تهدید به انتشار عکس و فیلم افراد، نشر اکاذیب، توهین، فحاشی، پخش و انتشار تصاویر و فیلم های مبتذل و …   رسیدگی کرده در بسیاری موارد منجر به صدور قرار مجرمیت (جلب به دارسی)، کیفرخواست و نهایتا صدور حکم محکومیت متهم، حسب مورد به حبس، جزای نقدی، رد مال و جبران خسارت بزه دیده و متضرر از جرم شده است. پرونده های دادسرای جرایم رایانه ای، بعد از صدور کیفرخواست، به دادگاه کیفری دو (مجتمع قضایی قدوسی تهران) ارسال می گردد. همچنین، در صورت صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب و سایر قرارهای قابل اعتراض، رسیدگی به اعتراض، به همین مجتمع قدوسی فرستاده می شود.

وکیل جرایم رایانه ای

پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجا (پلیس فتا) به عنوان نیروی پلیس متخصص فضای سایبری (فضای مجازی) به عنوان ضابط دادگستری، به منظور تحقیقات در مورد جرایم رایانه ای برای مراجع قضایی، در اکثر موارد، نقش مهمی ایفا می کند. نخستین اقدام پلیس فتا در شروع به تحقیقات، استخراج آی پی (IP) متهم، کسب اطلاعات لازم، تهیه و گردآوری مدارک و مستندات اتهامی و تکمیل آن در جهت انجام و اجرای دستور دادسرا است.

ماده 667 قانون آیین دادرسی کیفری: «ارائه دهندگان خدمات دسترسی موظف اند داده های ترافیک را حداقل تا شش ماه پس از ایجاد، حفظ نمایند و اطلاعات کاربران را حداقل تا شش ماه پس از خاتمه اشتراک نگهداری کنند.»

تبصره ۱- «داده ترافیک، هرگونه داده ای است که سامانه های رایانه ای در زنجیره ارتباطات رایانه ای و مخابراتی تولید می کنند تا امکان ردیابی آن‌ها از مبدأ تا مقصد وجود داشته باشد. این داده ها شامل اطلاعاتی از قبیل مبدأ، مسیر، تاریخ، زمان، مدت و حجم ارتباط و نوع خدمات مربوطه می شود.»

تبصره ۲- «اطلاعات کاربر، هرگونه اطلاعات راجع به کاربر، خدمات دسترسی از قبیل نوع خدمات دسترسی از قبیل نوع خدمات، امکانات فنی مورد استفاده و مدت زمان آن، هویت، نشانی جغرافیای یا پستی یا قرارداد اینترنت (آی پی: ip) شماره تلفن و سایر مشخصات فردی را شامل می شود.»

{آی پی ip)) شماره ای منحصر به فرد است که دستگاه‌ها و سیستم‌های کامپیوتری را در شبکه جهانی اینترنت و در شبکه های داخلی متشکل از کامپیوترهای متصل به هم معرفی می کند. این شماره از چهار قسمت تشکیل شده که هر قسمت با علامت نقطه از یکدیگر جدا شده اند. به عنوان مثال: ۱۷. ۶۲. ۱۱۴. ۱۳۶}

{هر یک از قسمت های چهارگانه به مفاهیم فنی- مهندسی اشاره دارد. مثلا بخش اول از سمت چپ، نشانگر کلاس سیستم یا شبکه میباشد. هر کامپیوتری که به شبکه متصل می‌شود باید یک آدرس ip به آن اختصاص یابد تا ترافیک ارسالی یا دریافتی به آن بتواند، به طور مناسب، راه مبدأ تا مقصد را بپیماید. در شبکه‌های داخلی، تخصیص آدرس ها به عهده مدیر شبکه است اما در شبکه جهانی اینترنت، ارائه دهندگان خدمات دسترسی این وظیفه را انجام میدهند. یک کامپیوتر با توجه به موقتی یا دائمی بودن در شبکه و استفاده از خدمات آن می تواند دارای آدرس های ایستا (static) یا پویا (dynamic)باشد.}

توجه: یکی از نخستین اقداماتی که دادسرا در رسیدگی به جرایم رایانه ای انجام می دهد، بویژه در خصوص جرایم مالی، مسدود کردن حسابهای بانکی متهم است. همچنین، ممنوع الخروج کردن متهم از دیگر اقدامات شایع در دادسرای جرایم رایانه ای می باشد. در سایر موارد نیز یکی از عمده ترین اقدامات، بستن یا فیلتر کردن سایت یا مسدود کردن دسترسی به صفحه (پیج) اینستاگرام یا کانال تلگرامی است که ممکن است حتا قبل از احضار متهم به دادسرا صورت گیرد.

وکیل سرا؛

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

 وکیل کیفری، جزایی (جرایم رایانه ای، جرایم اینترنتی و سایبری)

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز